O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi tomonidan
2011 yil 10 yanvarda tasdiqlangan «Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Xalq ta’limi vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar xalq ta’limi boshqarmalari, tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlari, boshqa tashkilot va idoralar tasarrufidagi umumiy o‘rta ta’lim muassasalarini 2011–2015 yillarda attestatsiyadan o‘tkazish rejasi»ga asosan yurtimizdagi
umumiy o‘rta ta’lim maktablari attestatsiyadan o‘tkazilmoqda. Mazkur reja ijrosi o‘z vaqtida va
sifatli bajarilishini ta’minlash, joylardagi attestatsiya komissiyalariga zarur
metodik yordam ko‘rsatish maqsadida Respublika ta’lim markazi huzurida Ta’lim
muassasalarini attestatsiya va akkreditatsiyaga tayyorlash metodik ta’minoti
bo‘limi tashkil etildi. Natijada 2011–2013 yillarda 6800 ga yaqin umumta’lim
maktablari akkreditatsiyalandi. Ya’ni, bu ularning o‘quvchilarga ta’limga oid
qonunchilik hujjatlari va davlat dasturlariga mos ravishda, sifatli
ta’lim-tarbiya berayotgani, bugungi davr talablariga javob bera oladigan darajada
pedagogik salohiyatga ega ekanidan dalolatdir.
Attestatsiya
jarayonini amaldagi talablarga muvofiq yuqori saviyada va belgilangan
muddatlarda o‘tkazish, ta’lim muassasalarining o‘quv-tarbiya masalalaridagi
salohiyati xolis baholanishini ta’minlash maqsadida Respublika ta’lim markazi
va Davlat test markazi mutaxassislari hamkorligida hududiy xalq ta’limi
boshqarmalari mutaxassislari va ekspertlari uchun ta’lim muassasalarini
attestatsiyadan o‘tkazish va akkreditatsiyalash ishlarini jadallashtirish, mavjud
muammolarni bartaraf etish yuzasidan metodik yordam berish maqsadida respublika
o‘quv-seminarlari, qator viloyatlarda ko‘chma o‘quv-seminarlar o‘tkazildi,
joylarga xizmat safarlari uyushtirilib, kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan
amaliy yordamlar berildi.
Attestatsiya jarayonida ta’lim turlari
bo‘yicha ta’lim muassasalarining oxirgi uch yillik faoliyati kompleks tahlil
etiladi. Ushbu tahlil jarayonida maktabgacha ta’lim muassasalarida
ta’lim-tarbiya jarayonining davlat talablariga muvofiq tashkil etilganligi,
tarbiyalanuvchilarning ta’lim-tarbiya dasturlarini o‘zlashtirish darajasi,
tarbiyachi-pedagog kadrlar salohiyati, bolalar rivoji uchun o‘yinchoqlar,
uslubiy qo‘llanma va bolalar adabiyoti bilan ta’minlanganligi, sport
maydonchalari va zarur sharoitlarning yaratilganligi, ovqatlanish hamda dam
olish xonalarining belgilangan sanitariya-gigienik va estetik talablarga
mosligi, shuningdek, foydalanish holati o‘rganiladi.
Umumiy
o‘rta ta’lim muassasalaridaesa ta’lim jarayoniga davlat ta’lim standartlarining
joriy etilganligi, o‘quvchilar bilim darajalarining davlat ta’lim
standartlariga muvofiqligi, o‘quv-uslubiy ishlarning olib borilishi va
o‘quvchilarning darslik hamda uslubiy qo‘llanmalar bilan ta’minlanganlik
darajasi, pedagog kadrlar salohiyati, ta’lim jarayoniga zamonaviy o‘qitish
uslublari va axborot texnologiyalarining joriy etilganligi, moddiy-texnik
salohiyatni rivojlantirish bo‘yicha davlat dasturining bajarilish holati,
ma’naviy-ma’rifiy ishlarning tashkil etilish sifati, o‘quvchilarni kasb-hunarga
yo‘naltirish ishlarining sifati, reyting baholash tizimining qo‘llanilish
sifati o‘rganilib tegishli xulosa beriladi.
Maktabgacha
ta’lim muassasalari attestatsiyasi bo‘yicha ekspertlar tomonidan
tarbiyalanuvchilar uchun o‘tkazilgan nazorat ishlari natijalari, davlat
talablarini o‘zlashtirish darajasi, ta’lim muassasasi Ustavida belgilangan
vazifalarning bajarilishi bo‘yicha ta’lim muassasasi to‘g‘risida quyidagi
xulosalardan biri qabul qilinadi:
o‘tkazilgan nazorat ishlarida tarbiyalanuvchilarning
80 foizi va undan ko‘pi ijobiy baholanib, ta’lim muassasasi faoliyati mezonda
belgilangan umumiy ballning 80 foizi va undan yuqori ball to‘plaganda
«Attestatsiyadan o‘tdi»;
o‘tkazilgan nazorat ishlarida
tarbiyalanuvchilarning 60 foizi va undan ko‘pi ijobiy baholanib, ta’lim
muassasasi mezonda belgilangan umumiy ballning 65 foizi va undan yuqori
baholanganda «Attestatsiyadan shartli o‘tdi»;
o‘tkazilgan nazorat ishlarida
tarbiyalanuvchilarning 60 foizidan kami ijobiy baholanib, ta’lim muassasasi
mezonda belgilangan umumiy ballning 65 foizidan past baholanganda
«Attestatsiyadan o‘tmadi» deb e’tirof etiladi.
Umumiy
o‘rta ta’lim muassasalari attestatsiyasi bo‘yicha so‘nggi uch yilda ta’lim
muassasasi bitiruvchilarining yakuniy davlat attestatsiyasi va ekspertlar
tomonidan o‘tkazilgan nazorat ishlari natijalari, ta’lim muassasasi davlat
ta’lim standartlari va Ustavida belgilangan vazifalarning bajarilish darajasi
asosida ta’lim muassasasi to‘g‘risida quyidagi xulosalardan biri qabul
qilinadi:
bitiruvchilarning 75 foizi va undan ko‘pi,
nazorat ishlarida o‘quvchilarning 60 foizi va undan ko‘pi ijobiy baholanib,
ta’lim muassasasi mezonda belgilangan umumiy 1000 ballning 70 foizi va undan
ko‘pini to‘plaganda «Attestatsiyadan o‘tdi»;
bitiruvchilarning 60 foizi va undan ko‘pi,
nazorat ishlarida o‘quvchilarning 50 foizi va undan ko‘pi ijobiy baholanib,
ta’lim muassasasi mezonda belgilangan umumiy ballning 55 foizi va undan ko‘pini
to‘plaganda «Attestatsiyadan shartli o‘tdi»;
bitiruvchilarning 50 foizi va undan kami
«qoniqarli» baholangan bo‘lib, nazorat ishlarida o‘quvchilarning 50 foizi va
undan ko‘pi «qoniqarsiz» baholanib, ta’lim muassasasi mezonda belgilangan
umumiy ballning 55 foizidan kam ball to‘plaganda «Attestatsiyadan o‘tmadi» deb
e’tirof etiladi.
Ta’lim muassasalari «Attestatsiyadan shartli
o‘tdi» deb e’tirof etilganda, ular bir yildan keyin qayta attestatsiyadan
o‘tkaziladi.
«Attestatsiyadan o‘tmadi» deb e’tirof
etilganmaktabgacha ta’lim muassasalari tugatiladi yoki qayta tashkil etiladi.
Umumiy o‘rta ta’lim muassasasi
«Attestatsiyadan o‘tmadi» deb e’tirof etilcaushbu ta’lim muassasasi
rahbarlarini navbatdan tashqari attestatsiyaga jalb etish, ta’lim muassasasi
bitiruvchilarining yakuniy davlat attestatsiyasini boshqa ta’lim muassasasi
bitiruvchilari bilan qo‘shib o‘tkaziladi.
Nodavlat ta’lim muassasalari uchun
litsenziyaning amal qilishini tugatish, litsenziya muddatini uzaytirishga rad
javobini berish masalasi qo‘yiladi.
Davlat akkreditatsiyasi ta’lim
muassasasining attestatsiyasi xulosalariga ko‘ra amalga oshiriladi.
Akkreditatsiya komissiyasi ta’lim muassasasi faoliyatining davlat ta’lim
standartlari va davlat talablari mezoni hamda talablariga javob berishini
e’tirof etish bilan birgalikda uning maqomini ham belgilaydi.
Ta’lim muassasasini
akkreditatsiyalash uchun Davlat test markazi qoshida doimiy faoliyat ko‘rsatuvchi Akkreditatsiya komissiyasi tuziladi.
Komissiya tarkibi Davlat test
markazi buyrug‘i bilan tasdiqlanadi. Davlat test markazi direktori
Akkreditatsiya komissiyasining raisi hisoblanadi.
Ta’lim muassasasini
akkreditatsiyalash uchun Attestatsiya komissiyasi tomonidan Akkreditatsiya komissiyasiga quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:
o‘quv konsepsiyasi, o‘quv rejalari va
dasturlari;
ta’lim muassasasi attestatsiyasi xulosasi;
nodavlat ta’lim muassasasiga berilgan
litsenziya nusxasi.
Ta’lim muassasasini
davlat akkreditatsiyasidan o‘tkazish haqidagi qaror hujjatlar topshirilgandan keyin bir oy muddatda qabul qilinadi.
Ta’lim muassasasini
akkreditatsiyalash yuzasidan ijobiy qaror qabul qilingan taqdirda,
ta’lim muassasasiga 2 hafta davomida davlat akkreditatsiyasi haqida sertifikat beriladi.
Sertifikatda ta’lim muassasasining
tashkiliy-huquqiy shakli, turi, maqomi va sertifikatning amal qilish muddati
qayd etiladi.
Sertifikat 5 yil muddatga beriladi.
Attestatsiya
chog‘ida tushunmovchiliklar kelib chiqmasligi,
qolaversa, o‘zi faoliyat yuritayotgan
maktab qay darajada sifatli pedagogik xizmat ko‘rsatayotganini bilish uchun maktab mutasaddilari faoliyatning tahlilga tortiladigan jihatlaridan xabardor bo‘lishi, ta’lim muassasalarini attestatsiyadan o‘tkazish mezonlari va texnologiyalari bo‘yicha yo‘riqnomani sinchiklab o‘rganishi, unda belgilangan talablarga javob berishga tayyor turishi lozim. Shu maqsadda muzkur me’yoriy hujjatlar
joylardagi barcha umumta’lim muassasalariga yetkazildi.
Biroq targ‘ibot-tashviqot ishlari olib borilayotganiga qaramay ta’lim muassasalarining attestatsiya natijalari jadvallarini to‘ldirishda hanuzgacha kamchiliklarga yo‘l qo‘yilmoqda. Ayrim viloyatlarda ta’lim muassasalarini
attestatsiyadan o‘tkazish va akkreditatsiyalashda yuqori ko‘rsatkichlarga
erishgan tumanlar bilan o‘zaro hamkorlik hamda tajriba almashish yo‘lga
qo‘yilmagani ham muassasalarning akkreditatsiyadan o‘tmay qolishiga sabab
bo‘layotir.
Misol uchun, nazorat ishlari «O‘zbekiston
Respublikasi ta’lim muassasalarini attestatsiyadan o‘tkazish mezon va
texnologiyalari bo‘yicha Yo‘riqnoma» asosida olinmayotgani yoki noto‘g‘ri
kiritilayotgani, oxirgi uch yillik o‘rniga bir yillik ma’lumotlar kiritilishi,
o‘rganish kuniga qadar o‘tilgan darslarning noto‘g‘ri hisoblanishi, jadvallar
boshqa ta’lim muassasasalarining raqamlari bilan to‘ldirilayotgani (namunaga
berilgan hujjatdan ko‘r-ko‘rona ko‘chirilishi), yakuniy natija noxolis
hisoblanishi (pedagog kadrlar salohiyati belgilangan ko‘rsatkichdan past
bo‘lsa-da, qo‘shib yozilishi), yangi pedtexnologiyalardan foydalanish darajasi
to‘liq baholanmasligi,o‘quv jihozlarining berilgan talabga mos ravishda
kiritilmasligi kabi kamchiliklar kuzatilgan.
Yuqoridagi kabi holatlarning oldini olish,
ta’lim muassasalari attestatsiyasini sifatli tashkil etish va o‘tkazish,
hujjatlarni to‘g‘ri rasmiylashtirish, yo‘l qo‘yilayotgan kamchiliklarning
sababini aniqlab, bartaraf etish yuzasidan qator vazifalarni amalga oshirish
maqsadida Xalq ta’limi vazirligi tomonidan maxsus mexanizm ishlab chiqildi:
– tuman (shahar) xalq ta’limi muassasalari
attestatsiya komissiyalari qoshidagi ekspertlar guruhlari tarkibining har bir
a’zosi sohani qay darajada puxta bilishi, mas’uliyatni nechog‘li chuqur his
qilishi, attestatsiya hujjatlarini qanchalik to‘g‘ri va sifatli
rasmiylashtirishi nuqtai nazaridan qayta ko‘rib chiqish hamda ularning samarali
faoliyat ko‘rsatishini yo‘lga qo‘yish;
– maktablarda ekspertlar tomonidan attestatsiya
jarayonini sifatli tashkil etish va attestatsiya hujjatlarini to‘g‘ri
rasmiylashtirish;
– attestatsiyadan o‘tkazilgan ta’lim
muassasalari hujjatlarini dastlabki ekspertizadan o‘tkazish maqsadida
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Toshkent shahar va
viloyatlar xalq ta’limi boshqarmalari huzuridagi ekspert guruhlari faoliyatini
yo‘lga qo‘yish;
– Qoraqalpog‘iston Respublikasi Xalq ta’limi
vazirligi, Toshkent shahar va viloyatlar xalq ta’limi boshqarmalari huzurida
tashkil etilgan ekspertlar guruhi tomonidan dastlabki ekspertizadan o‘tkazilgan
hujjatlarni elektron pochta orqali Respublika ta’lim markazi taqdim etish;
– Respublika ta’lim markazi tomonidan tegishli
xulosa berilgandan so‘ng Davlat test markaziga yuborish.
Ta’lim muassasalarini attestatsiya va
akkreditatsiyadan o‘tkazish ishlarining shu vaqtgacha bo‘lgan yakunlarini
tahlil etish asosida ishlab chiqilgan bu mexanizm attestatsiya hujjatlaridagi
kamchiliklarni bartaraf etishga xizmat qiladi degan umiddamiz. |